Drugsepidemie – VPRO Gids
Het eerste deel van drieluik Louis Theroux: Dark States doet Huntington, West-Virginia aan, waar een op de vier inwoners drugsverslaafd is. Onderzoekers Lisa A. Marsch en Andrew Kolodny vertellen over de oorzaken en gevolgen.
‘Het voelt vreemd om toe te kijken hoe je zoiets gevaarlijks doet…’ Louis Theroux kijkt vertwijfeld naar de jonge vrouw naast hem. ‘Is er iets wat ik kan zeggen om je te overtuigen het niet te doen?’ Ze schudt haar hoofd, een klein glimlachje om haar lippen.
Met zijn winterjas nog aan gaat Theroux op de grond zitten in de schaars gemeubileerde kamer. Lakens hangen voor de ramen. In de hoek staat een lege reiswieg. Leunend tegen de muur kijkt de Britse documentairemaker met grote, bezorgde ogen naar Katillia. De vijfentwintigjarige vrouw maakt de heroïne die ze net daarvoor van Alvin, haar vriend en tevens dealer, heeft gekregen klaar voor gebruik. Het brokje op de lepel ruikt naar azijn, wat volgens de ervaren gebruikster kan wijzen op goede kwaliteit. ‘De laatste keer dat ik dit rook, werd ik wakker met een overdosis’, zegt ze bijna opgetogen. De eerste aflevering van Louis Theroux’ nieuwe documentaire-reeks is dan amper tien minuten bezig.
Voor Louis Theroux: Dark States bezocht de bekende Britse documentairemaker drie plekken in Amerika waar een menselijke crisis – wapengeweld, mensenhandel en verslaving – de overhand begint te nemen op het normale leven. ‘Heroin Town’, de eerste aflevering uit het drieluik, richt zich op Huntington, West Virginia.
In Huntington (49.000 inwoners) is een op de vier volwassenen verslaafd aan opiaten. De stad heeft het hoogste aantal fatale overdoses van de Verenigde Staten. In 2016 was een op de tien baby’s die werden geboren afhankelijk van opiaten. Volgens CNN namen in augustus van datzelfde jaar 27 inwoners op dezelfde dag een overdosis, één daarvan overleed.
‘In 2016 zagen we meer dan 1100 overdoses,’ vertelt brandweercommandant Jan Rader aan Theroux vlak nadat ze een bewusteloze man in een steeg hebben gevonden. De man komt bij wanneer Rader hem naxolon geeft, een medicijn dat het effect van het door hem genomen opiaat tegengaat. ‘Het ziet er naar uit dat we dit jaar op nog duizend meer uitkomen,’ zucht ze.
Huntington is zwaar getroffen door de opiaatepidemie die Amerika sinds begin deze eeuw teistert. Vrijwel iedereen in de regio is er op een of andere manier mee in aanraking gekomen, vertelt Theroux in ‘Heroin Town’. De inwoners zijn ofwel zelf verslaafd of zagen een familielid of geliefde afhankelijk worden van drugs. Maar Huntington is bij lange na niet de enige gemeenschap in Amerika die gebukt gaat onder de epidemie.
drie groepen
‘We zien het door het hele land,’ zegt dr. Lisa A. Marsch, directeur van het Center for Technology and Behavioral Health van Dartmouth College, waar onderzoek wordt gedaan naar drugsverslaving. In de Verenigde Staten stierven in 2016 64.000 mensen aan een overdosis, dat is meer dan het aantal soldaten dat het Amerikaanse leger in Irak én Vietnam samen verloor, schreef website Mother Jones.
Volgens de data, vertelt Marsch, zijn landelijke gebieden als New England en de Appalachenregio, waar West Virginia onder valt, het zwaarst getroffen. ‘Al zien we momenteel ook pieken in steden als Baltimore en in andere delen van het land.’
Dr. Andrew Kolodny specificeert drie verschillende groepen die verslaafd zijn aan opiaten in de Verenigde Staten. Kolodny is medeoprichter van het Opioid Policy Research Collaborative van Brandeis University. De eerste groep raakte verslaafd in de jaren zeventig tijdens de heroïne-epidemie. ‘Deze groep zie je voornamelijk in steden als New York, Baltimore, Philadelphia en is overwegend Afrikaans-Amerikaans.’ De andere twee groepen zijn ná 1995 ontstaan, vertelt hij. ‘De ene groep is jong, begin twintig tot in de veertig, en de andere groep is ouder, veertig plus. Deze laatste twee groepen raakten verslaafd als gevolg van een door een dokter voorgeschreven pil.’
De oudere groep kreeg het medicijn over het algemeen zelf voorgeschreven, na een ziekte of ongeval. De jonge groep, zegt Kolodny, begon vaak voor de lol. Ze vinden een potje OxyContin in de medicijnkast van hun ouders of grootouders en nemen een pil. Petty Betty bijvoorbeeld, de jonge vrouw die Theroux en Katillia aan het begin van ‘Heroin Town’ naar het drugspand – een vervallen, vrijstaande eengezinswoning in Huntington – rijdt. Petty Betty, die eigenlijk Jessica heet, was twaalf jaar toen ze haar eerste pil nam. ‘Waarom?’ vraagt Theroux, terwijl ze een sigaret opsteekt en een groot blik bier drinkt. ‘Eerlijk? Omdat iedereen het deed. Ik denk dat ik er gewoon bij wilde horen.’ Toen de pillen niet meer voorhanden waren, stapte ze over op heroïne. ‘Iets om de pijn te stoppen.’
gift van de natuur
‘Er is maar één oorzaak van deze epidemie,’ zegt Kolodny. ‘En dat is het feit dat Amerikaanse artsen eind jaren negentig steeds agressievere pijnstillers gingen voorschrijven aan hun patiënten.’ Medici waren tot midden jaren negentig relatief terughoudend geweest in het voorschrijven van zware pijnstillers. Maar in 1996 werd OxyContin op de markt gebracht, met een agressieve marketingcampagne en misleidende onderzoeksresultaten die, zo bleek later, de kans op verslaving vele malen kleiner voordeden dan deze daadwerkelijk zijn. ‘Artsen hoorden van experts, patiënten en ziekenhuizen dat opiaten werkten bij pijnbestrijding. Het was zogenaamd een gift van de natuur die ze hun patiënten niet mochten ontzeggen,’ zegt Kolodny. ‘De farmaceutische industrie heeft heel veel geld aan die campagne uitgegeven.’
Eenzelfde campagne wordt momenteel op Europa losgelaten door het Britse Mundipharma zegt Kolodny. ‘Dat was een van de redenen waarom ik heel graag aan dit verhaal wilde meewerken. Ik maak me ernstige zorgen dat Europa in onze voetsporen zal treden.’
fentanyl
In de VS resulteerde het toegenomen aantal doktersrecepten voor zware pijnmedicatie in een evenzo stijgende lijn aan opiaatverslavingen. Pas vanaf 2011 kwam er terughoudendheid op het voorschrijven van opiaten en sindsdien is met name de jongere groep gebruikers die minder makkelijk een vervolgrecept kreeg, overgestapt op heroïne – op straat goedkoper te krijgen dan een pil en qua ‘high’ vergelijkbaar met andere opiaten.
In Huntington begon tachtig procent van de opiaatverslaafden met een medicijn dat legaal verkregen was met doktersrecept, vertelt Theroux in ‘Heroin Town’. Ook Nate Walsh die in een grijze bungalowtent in de bossen bij de rivier Ohio woont – een plek waar meer verslaafden neerstrijken. Walsh werd in 2010 aangereden, hij was 26 jaar. De eerste keer dat hij pijnstillers kreeg, nam hij er meteen tien. ‘It rocked my world,’ zegt hij tegen Theroux, terwijl hij zijn drugsparafernalia van de glazen salontafel pakt die in zijn tent staat. Toen Walsh geen vervolgrecepten meer kreeg van zijn arts, stapte hij – ‘net als iedereen’ – over op heroïne.
Om de groeiende vraag naar heroïne vanuit Amerika aan te kunnen, wordt sinds een paar jaar veel van de uit Midden-Amerika afkomstige drug versneden met fentanyl, een synthetisch opiaat. Met een toenemend aantal dodelijke overdoses tot gevolg. ‘Tot 2012 kende de eerste, oudere groep gebruikers het hoogste aantal opiaatdoden, zegt Kolodny. Maar sinds de opkomst van fentanyl is de jongere groep volgens de arts hard aan een inhaalslag bezig.
ingrediënten uit China
New Hampshire, waar dr. Lisa A. Marsch van Dartmouth College onderzoek verricht, heeft momenteel het hoogste aantal fentanyloverdosisdoden van Amerika. Net als in West Virginia, leven ook in New Hampshire veel mensen in plattelandsgemeenschappen waar de economische recessie en het verlies van banen hard heeft toegeslagen. Dit, in combinatie met veelal fysiek, zwaar werk, heeft opiaatverslaving in de hand gewerkt. ‘Onze cijfers zijn te vergelijken met die van Huntingon,’ zegt Marsch.
Een betrekkelijk nieuwe, extra zorgwekkende trend in New Hampshire is volgens Marsch de opkomst van pure fentanyl. Goedkoper en sterker dan heroïne. ‘En omdat de high van fentanyl korter duurt, nemen mensen sneller opnieuw een dosis,’ zegt Marsch. Daar komt bij dat het synthetische opiaat met ingrediënten uit China relatief eenvoudig te maken is. ‘We hebben van veel gebruikers in ons onderzoek gehoord dat er met name in de aangrenzende staat Massachusetts steeds meer laboratoria aan huis ontstaan waar mensen fentanyl maken, gewoon in de blender. Als dit waar is, en het vanuit huis wordt geproduceerd, hoe ga je de handel dan nog verstoren?
Dat president Trump in oktober de opiaatepidemie in Amerika heeft uitgeroepen tot een noodsituatie voor de volksgezondheid, is volgens Marsch een kleine stap. Eén waarmee het bewustzijn rondom het probleem is vergroot. Maar wat er echt nodig is, is geld en middelen om de epidemie te bestrijden. ‘We horen over zo veel mensen die overlijden terwijl ze wachten op een behandeling,’ zegt Marsch. ‘Het moet veel makkelijker zijn om hulp te krijgen.’
Kolodny is het hier volledig mee eens. ‘Het is momenteel makkelijker om heroïne te krijgen dan een behandeling tegen opiaatverslaving,’ zegt hij. Daarnaast, vindt hij, moet de epidemie bij de wortels worden aangepakt. ‘We moeten mensen geen medicijnen meer meegeven die in de kern gewoon heroïne zijn.’ Kolodny vreest dat Amerika nog zeker vijftig jaar met deze epidemie zal worstelen.
